Het Edict van Saint-Germain: De rol van heersende groepen en religieuze conflicten

Deze clipping gaat in op de rol van de heersende elite (adel) in een religieus conflict. Het "Edict van Saint-Germain" was een reactie op de opkomst van het protestantisme in Frankrijk. De adel in Frankrijk had een belangrijk aandeel in de groei en het succes ervan. De helft van de leden van de Franse adel bekeerde zich tot het protestantisme. Adellijke vrouwen (edelvrouwen) speelden een belangrijke rol als aanhangers van de protestantse beweging. Een van de belangrijkste protestantse leidsters was Jeanne d'Albret (of in het Nederlands: Johanna van Albret). Zij zorgde voor een financiële steun voor de protestantse beweging, dit via andere leden van de adel in Frankrijk. De huizen en landgoederen van deze edelen werden belangrijke plaatsen voor de protestantse erediensten.

Het "Edict van Saint-Germain" (1562) is een wettekst van de Franse koning. Het gaf de protestanten beperkte rechten om in Frankrijk hun godsdienst uit te oefenen. In de tientallen jaren daarvoor was het protestantisme in verschillende delen van Frankrijk populair geworden. De Franse koning, die zelf katholiek was, vervolgde aanvankelijk (in het begin) de protestanten. Hij beschouwde alles wat niet katholiek was als onwettig. Ondanks deze vervolging bleef het protestantisme in Frankrijk groeien. Eerst kwamen de protestanten bijeen en vierden ze hun geloof in het geheim. Na verloop van tijd begonnen zij zich ook in het openbaar te verzamelen en daar hun godsdienst uit te oefenen. Dit zorgde voor een gespannen (onrustige) situatie in heel Frankrijk. Het "Edict van Saint-Germain" probeerde ervoor te zorgen dat protestanten en katholieken vreedzaam konden samenleven. Het gaf de protestanten beperkte rechten om buiten de steden hun geloof uit te oefenen. Er kwam echter verzet (weerstand) van de katholieke adel en rechters, die het onaanvaardbaar vonden om protestanten de rechten te geven om erediensten te houden. Door dit verzet bleef de spanning aanhouden. De protestanten geloofden dat ze nu in het openbaar hun godsdienst mochten vieren, maar werden soms toch aangevallen. Hierdoor besloten ze om de controle over te nemen van het lokale bestuur in verschillende Franse steden. Dit leidde tot de uitbraak van de eerste Franse godsdienstoorlog in de zomer van 1562. De volgende 37 jaar volgden verschillende godsdienstoorlogen en tijdelijke vredeswetten elkaar op.

Wat is de rol van rijke of machtige groepen in religieuze conflicten? Was Jeanne d'Albret een positieve factor in het religieuze landschap? Waarom wel/niet?

Voor meer informatie over dit en andere vredesverdragen, zie
Henning P. Jürgens, Patrick Pasture, Bram De Ridder, Christophe Schellekens, Naum Trajanovski. Rapporten over historische vredesverdragen en overeenkomsten. Retopea Deliverable 2.3. (november 2022).