Roger Williams en de scheidingsmuur

In de zeventiende eeuw geloofden de burgerlijke autoriteiten (de staat) in heel Europa en de Europese koloniën dat alle burgers hetzelfde geloof moesten delen, om de openbare orde te kunnen handhaven (beschermen). Daarom geloofden zij dat het hun plicht was om andere religieuze opvattingen te beperken, en zelfs om andersdenkenden te vervolgen. Maar enkele christelijke radicalen vonden dat de burgerlijke autoriteiten geen recht hadden om het individuele geweten van mensen te bepalen, omdat het geloof een beslissing van het persoonlijk geweten was. Bovendien werd de kerk, als die zich met burgerzaken bezighield, zelf corrupt. Een van de mensen die dat vonden, was een Engelse predikant in New England (Nieuw-Engeland, de Britse kolonie in Noord-Amerika), Roger Williams. Hij vond dat er een ‘scheidingsmuur’ moest komen tussen de kerk en de staat. Hij legde zijn mening uit met een vergelijking die verwijst naar de Tuin van Eden, toen een heg of een muur het paradijs scheidde van de wildernis van de wereld. Williams vond dat de muur religieuze mensen moest beschermen tegen politieke inmenging in hun geloof. Daarom verzette hij zich tegen elke vorm van religieuze orde of macht, waarbij de burgerlijke autoriteiten één kerk steunden en alle andere uitsluiten. Williams was ervan overtuigd dat dat schadelijk zou zijn voor het ware christendom. Volgens hem moesten de burgerlijke autoriteiten zich alleen maar richten op het organiseren van de samenleving. Ze konden alleen ingrijpen in religieuze zaken als die de burgerlijke orde bedreigden. Maar zelfs dan was hij voorstander van uiterste terughoudendheid. Al die principes staan in het Rhode Island Royal Charter, waarvan Williams de belangrijkste inspiratiebron was.
Anderhalve eeuw later gebruikte de Amerikaanse president Thomas Jefferson diezelfde metafoor van een ‘scheidingsmuur’ in een brief. Het is onduidelijk of Jefferson het verhaal van Williams kende, maar de overeenkomst is wel opvallend. Tegenwoordig gebruikt men de metafoor van de scheidingsmuur vaak om te beargumenteren dat burgerlijke autoriteiten neutraal zouden moeten zijn – bijvoorbeeld dat ambtenaren geen religieuze symbolen of tekens mogen dragen, maar dat is niet wat Williams bedoelde.
Zie ook de clipping over Roger Williams en de maatschappij als schip (Schellekens d2), en over het Rhode Island Royal Charter (Schellekens d1).

In de jaren 1620 vestigde een strenge groep protestanten, de puriteinen, zich in het noordoosten van Massachusetts. Zij wilden leven volgens een strikte interpretatie van het christendom en accepteerden geen afwijkende meningen. Rhode Island, daarentegen, werd gesticht door Roger Williams, die ook een vroom christen was maar een aantal uitzonderlijk radicale ideeën had. Geïnspireerd door hem verleende Rhode Island godsdienstvrijheid aan iedereen (zie knipsel Rhode Island en Roger Williams). Tijdens de vervolging in Massachusetts mochten Quakers in het naburige Rhode Island vrij leven en hun geloof belijden. Hoewel de stichter van Rhode Island, Roger Williams, hun gedrag en gebrek aan respect uiterst irritant en onsmakelijk vond, hechtte hij meer waarde aan de vrijheid van godsdienst en meningsuiting. Quakers ontwikkelden later een meer open en tolerante houding ten opzichte van mensen met een ander geloof. Onder leiding van Quaker William Penn werd een andere open en tolerante kolonie gesticht - Pennsylvania.

Verenigde Staten, Rhode Island

41.823611 / -71.422222

Handvest van Rhode Island

Roger Williams, The Bloudy Tenent of Persecution, for Cause of Conscience, Discussed [in a Conference between Truth and Peace]: and Mr. Cotton’s letter examined and answered, ed. Edward Bean Underhill, London, Hanserd Knollys Society, 1848 [reprint, orig. 1644], p. 435.

No

Patrick Pasture

Christophe Schellekens