POLIN Museum van de Geschiedenis van de Poolse Joden, Warschau: Kerk en Synagoge - conflict dat leidt tot vijandigheid en isolement

Het middeleeuwse reliëf van ‘Christus in de Tempel’ van Veit Stoss toont het debat tussen de twaalfjarige Jezus en de rabbijnen (geestelijke leiders van joodse gebedshuizen) in de tempel van Jeruzalem. De Kerk gebruikte dit Bijbelse tafereel vaak om de religieuze onenigheid tussen christenen en joden voor te stellen. De joden verwierpen het Nieuwe Testament en om die reden veroordeelde de Kerk hen. Daarvoor bedacht de Kerk de leer van ‘joodse dienstbaarheid’, die verklaarde dat de joden ondergeschikt waren aan de christenen, omdat ze de goddelijkheid van Jezus verwierpen (negeerden). Een ander beeld dat dit idee illustreert, is de afbeelding van twee vrouwen – de ene stelt de Synagoge voor en de andere de Kerk – die aan het kruis staan met de gekruisigde Jezus. ‘De Kerk’ is aan het bidden en ‘de Synagoge’ keert haar de rug toe. Zo’n veroordeling van de joden door de Kerk zorgde voor de basis van anti-Joodse houdingen bij christenen, en die leidden dan weer tot een groeiend isolement (afzondering), beschuldigingen, vooroordelen en geweld.

Uitsluiting en discriminatie:
 

Joodse musea spelen een belangrijke rol bij het confronteren van stereotypen en het onthullen van de mechanismen van uitsluiting en discriminatie. In Europa geven deze musea inzicht in de ervaringen van een minderheid die eeuwenlang als minderwaardig werd beschouwd binnen de christelijke samenleving. Hoewel Joden vaak werden getolereerd, werd hun bestaan vaak bedreigd door negatieve stereotypen en vooroordelen. Deze uitsluiting en discriminatie escaleerden soms in vervolging en geweld.
 

In de 20e eeuw was de Holocaust, waarbij de meerderheid van de Europese Joden werd vermoord, het hoogtepunt van rassenhaat die zijn wortels had in eerdere maatschappelijke ontwikkelingen. Joodse musea behandelen deze historische antisemitische stereotypen en conflicten door licht te werpen op hun oorsprong en de processen waarmee ze werden bestendigd. Door de verwoestende gevolgen van religieuze onverdraagzaamheid, nationalisme en racisme te benadrukken, proberen deze instellingen waardevolle lessen uit de geschiedenis te leren. Ze bestrijden vooroordelen, bevorderen tolerantie en moedigen waardering voor culturele diversiteit aan.

Zou de middeleeuwse veroordeling van de joden door de Kerk een effect kunnen hebben op de relatie tussen christenen en joden in de latere eeuwen?