Verklaring van de rechten van de mens

De ‘Verklaring van de rechten van de mens en de burger’ is een van de eerste documenten waarin de universele rechten expliciet worden uitgeroepen. In de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensenrechten uitgegroeid tot een hoeksteen van de rechtsorde en de politieke actie. Er zijn echter belangrijke verschillen tussen de mensenrechten op deze twee historische momenten.De ‘Verklaring van de rechten van de mens en de burger’ was in de eerste plaats een nationale reeks van rechten voor Frankrijk. Het voorzag in de eerste plaats in de rechten voor Franse mannelijke burgers. Toen Frankrijk aan het eind van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw andere delen van Europa veroverde, werd ook daar het rechtssysteem opgelegd.
Latere projecten en verklaringen van de rechten van de mens gingen verder dan dat nationale beginsel - met name de ‘Universele Verklaring van de Rechten van de Mens’ (1948) voorziet in rechten, ongeacht het nationale burgerschap. Toch beschermen deze universele rechten de mensen soms niet. De filosoof Hannah Arendt wees bijvoorbeeld op groepen mensen zonder burgerschap (juridische band van een individu met de staat), die deze rechten niet konden genieten.

De Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger is een van de eerste documenten waarin expliciet universele rechten worden verklaard. In de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensenrechten een hoeksteen van de rechtsorde en het politieke handelen geworden. Er zijn echter belangrijke verschillen tussen de mensenrechten in deze twee historische momentenDe Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger was in de eerste plaats een nationaal geheel van rechten voor Frankrijk. Zij verschafte in de eerste plaats rechten aan Franse mannelijke burgers. Toen Frankrijk aan het eind van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw andere delen van Europa veroverde, werd zijn rechtssysteem ook daar opgelegd.
Latere projecten en verklaringen over mensenrechten overstijgen dat nationale primaat - met name de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) voorziet in rechten ongeacht het nationale burgerschap. Toch slagen deze universele rechten er soms niet in mensen te beschermen. De filosofe Hannah Arendt wees bijvoorbeeld op groepen mensen zonder burgerschap die deze rechten niet konden genieten.

De Verklaring van de rechten van de mens en de burger (1789) is een kort document dat is opgesteld door de Franse algemene vergadering. Die vergadering was een bijeenkomst, die de burgers van Frankrijk vertegenwoordigde. Ze werd in 1789 opgericht als een nieuwe instelling, als reactie op een grote constitutionele (grondwettelijke) crisis in Frankrijk. Vanwege ernstige financiële en economische problemen had de Franse koning de traditionele volksvertegenwoordiging, de zogenaamde Staten-Generaal, bijeengeroepen. In de Staten-Generaal kwamen de vertegenwoordigers van de adel, de kerk en van de 'derde stand' - de meerderheid van de bevolking - als drie afzonderlijke groepen bijeen. De derde stand weigerde apart te vergaderen. Dit leidde tot de oprichting van de Nationale Vergadering. De rechten die in de verklaring worden opgesomd, vormen een breuk met het politieke en juridische systeem van Frankrijk. Voor het eerst waren de rechten van de mens niet gebonden aan bepaalde sociale groepen. Alle mensen die burger waren, hadden nu recht op deze rechten. De verklaring bevestigt rechten op verschillende gebieden, waaronder religie. Ze beschermt verschillende religieuze opvattingen en maakt plaats voor gelijke rechten voor niet-katholieken, zoals joden en protestanten.

18de eeuw

Europa, Frankrijk

Verklaring van de rechten van de mens

Lynn Hunt, Inventing Human Rights: A History, W.W: Norton, 2007

Christophe Schellekens