Nationaal Museum voor Jodendom en de Shoah, Ferrara: Renaissance spreekt Hebreeuws
De renaissance had een grote rol in de vorming van de Italiaanse identiteit. Het was een belangrijke tijd waarin Italië de smaak en culturele ideeën van heel Europa beïnvloedde. In 2019 werd in Ferrara een tentoonstelling gehouden in het Museo Nazionale dell’Ebraismo e della Shoah (‘Nationaal Museum voor het Jodendom en de Shoah’) genaamd ‘Renaissance Spreekt Hebreeuws’. De tentoonstelling vertelt een verhaal over de uitwisselingen tussen de christelijke samenleving en het Italiaanse jodendom. Joden hadden een ondergeschikte positie in de samenleving, maar toch waren ze tijdens de renaissance een gerespecteerde, zelfstandige gemeenschap. Er waren veel momenten van samenwerking en wederzijdse beïnvloeding tussen joden en christenen. Voordat de joden zich in het midden van de zestiende eeuw in de getto’s (arme wijken) vestigden, leefden ze tussen de christenen en hadden ze verschillende beroepen. Vooral joodse artsen werden gewaardeerd voor hun vaardigheden. Sommige joodse financiers (geldschieters) waren sociaal en economisch even welgesteld als de christelijke aristocratie (de bovenlaag van de samenleving). Zij waren meestal geschoold en hadden grote persoonlijke bibliotheken verzameld. Er zijn ook voorbeelden van vriendschap en intellectuele uitwisseling tussen christelijke en joodse geleerden. Zo verzamelden sommige christenen joodse boeken en bestudeerden ze het Hebreeuws, vaak met hulp van enkele hoogopgeleide joden. Veel grote kunstenaars en letterkundigen maken voor hun werken gebruik van belangrijke ideeën uit het jodendom.
Co-existentie: Joodse musea als herinnering aan de eeuwenlange Joodse aanwezigheid en het samenleven met de lokale bevolking
Joodse musea in Europa tonen de behoefte van de Europese samenlevingen om hun moeilijke Joodse geschiedenis goed te maken en om de stilte rond de Holocaust te doorbreken. Ze laten het perspectief zien van een minderheid, die al vele eeuwen aanwezig is in de Europese geschiedenis en cultuur. Op die manier herinneren ze ons aan het multi-etnische verleden van sommige landen of regio’s, met multi-etnisch bedoelt men dat er verschillende bevolkingsgroepen met verschillende culturele en etnische achtergronden samenleven. Hun tentoonstellingen tonen de Joodse geschiedenis als onderdeel van de lokale geschiedenis. Ze benadrukken de perioden van vreedzame samenwerking en wederzijdse invloeden, maar ook de momenten van conflict en crisis. Ze tonen ook het bijzondere karakter van de Joodse cultuur op een bepaalde plaats. De Joodse musea willen de bezoekers openstellen voor het idee van culturele verscheidenheid en tolerantie.